Najpowszechniej przyjęta hipoteza powstawania endometriozy opiera się o wsteczną menstruację, którą obserwuje się u większości kobiet z endometriozą. W tym procesie krew miesiączkowa cofa się i razem z fragmentami endometrium przedostaje się przez jajowody aż do jamy otrzewnej, gdzie fragmenty endometrium wszczepiają się, rozwijają i z czasem również atakują inne tkanki miednicy.
Z pewnością wszystkie czynniki, które zwiększają przepływ menstruacyjny są również czynnikami ryzyka endometriozy a do nich należą: wczesny wiek pierwszej miesiączki, obfite i długie okresy a także krótkie cykle miesiączkowe. Rozkład anatomiczny zmian endometrialnych sprzyja hipotezie o menstruacji wstecznej, ale zaproponowano również alternatywne hipotezy takie jak:
– rozrost oraz rozsiewanie się komórek macierzystych endometrium lub komórek progenitorowych szpiku kostnego. To rozprzestrzenianie się komórek endometrium w różnych miejscach ciała może zachodzić przy pomocy układu limfatycznego
Nie będę tutaj szczegółowo omawiać tych alternatywnych mechanizmów, ponieważ, żaden z tych modeli nie uwzględnia anatomii rozmieszczenia zmian endometrialnych. Te alternatywne teorie mogą być prawdziwe przy endometriozie występującej w nietypowych miejscach (na przykład w mózgu, wątrobie lub w płucach).
Czy wsteczna menstruacja występuje tylko u kobiet z endometriozą?
Wracając do hipotezy o wstecznej menstruacji – czy tylko jej obecność decyduje o powstaniu enodmetriozy? Otóż okazuje się, że wsteczna menstruacja występuje aż u 76-90% miesiączkujących kobiet a endometrioza wystąpi jedynie u około 15% z nich.
Wsteczna menstruacja występuje aż u 76-90% miesiączkujących kobiet!
Z powyższego zdania można wyciągnąć wniosek, że jeszcze inne czynniki muszą determinować rozwój endometriozy. Badania sugerują, że możliwość wszczepiania się endometrium w inne miejsca organizmu może być związana z wczesnym narażeniem noworodka na niektóre atrybuty matki w tym czynniki ginekologiczne i wzorce żywienia poporodowego, na przykład:
– endometrioza i zrosty w obrębie macicy u matki
– mięśniaki
– palenie podczas ciąży
– nadciśnienie tętnicze w ciąży
– karmienie mieszankami
– przedwczesny poród
Z wymienionych wyżej czynników wynika, że matki z endometriozą mają wysokie ryzyko potomstwa z endometriozą. Zastanawiam się czy operacja usunięcia endometriozy i zrostów może obniżać to ryzyko? Z pewnością byłabym ciekawa wyników takich badań. Na to na co mamy wpływ to oczywiście – palenie tytoniu i może w niektórych przypadkach karmienie mieszankami.
Prawdopodobne jest, że kilka innych mechanizmów, takich jak czynniki zapalne, rozregulowana odporność, nierównowaga hormonalna, czynniki epigenetyczne a także czynniki środowiskowe, mogą razem współdziałać w powstawaniu endometriozy. Ponadto uważa się, że upośledzona biosynteza hormonów steroidowych (takich jak dominacja estrogenu, niedobór progesteronu lub nadekspresja enzymu aromatazy) oraz związany z tym zwiększony potencjał inwazyjny endometrium i podwyższony profil prozapalny w tkance endometrialnej sprzyja dodatkowo rozwojowi endometriozy.
Środowisko hormonalne matki i jego wpływ na dziecko
W poprzednim poście wspomniałam o „dziedziczeniu” nie związanym z genami. Konkretnie chodzi tutaj o środowisko hormonalne matki. Ten temat szczególnie wydaje mi się ciekawy, ponieważ hormony matki przechodzą przez łożysko do krwi dziecka podczas ciąży. I oczywiste jest to, że hormony te mogą wpływać na dziecko.
Na przykład kobiety w ciąży wytwarzają dużą ilość hormonu – estrogenu, który powoduje powiększenie piersi u matki. Trzeciego dnia po urodzeniu obrzęk piersi może również wystąpić u nowonarodzonych chłopców i dziewcząt. Taki obrzęk noworodka nie trwa długo, ale jest powszechnym problemem wśród świeżo upieczonych rodziców. Noworodki mogą również mieć przejściowe zmiany w okolicy pochwy – tkanka skóry wokół pochwy, może wyglądać na opuchniętą w wyniku ekspozycji na estrogen. Z tego samego powodu może również wystąpić niewielkie krwawienie z pochwy u niektórych noworodków, które jest czynnikiem powiązanym z endometriozą. Zastanawiam się, czy dominacja estrogenu w ciąży może mieć wpływ na charakterystykę tkanki endometrialnej u dziewczynek w późniejszym wieku? Nie udało mi się jeszcze, znaleźć literatury na ten temat, ale wydaje mi się to bardzo prawdopodobne. Natomiast jeśli chodzi o ciekawostki to znalazłam informacje na temat wpływu hormonów tarczycy oraz hormonów stresu na rozwój mózgu u dziecka. Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu. Zaobserwowano niekorzystne zmiany w rozwoju mózgu płodu, przy obniżonym poziomie T4 u matki. Podobny wpływ na rozwój mózgu ma wysoki poziom glukokortykoidów, endogennych lub syntetycznych. Jest to kolejny powód by unikać stresu i zastrzyków z kortykosteroidami w czasie ciąży a także dbać o zdrową tarczycę.
Następne w kolejności – czynniki epigenetyczne.
Referencje:
Vannuccini, S. et al. Potential influence of in utero and early neonatal exposures on the later development of endometriosis. Fertil. Steril. 105, 997–1002 (2016).
Sampson, J. A. Peritoneal endometriosis due to
premenstrual dissemination of endometrial tissue
into the peritoneal cavity. Am. J. Obstet. Gynecol. 14,
422–469 (1927).
Vercellini, P., Vigano, P., Somigliana, E. & Fedele, L. Endometriosis: pathogenesis and treatment. Nat. Rev. Endocrinol. 10, 261–275 (2014).
Kliegman RM,Behrman RE, Jenson HB,Stanton BF, eds. Nelson Textbookof Pediatrics.19th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011: chap XX.
Batt, R. E. et al. Mullerianosis. Histol. Histopathol. 22, 1161–1166 (2007).
Batt, R. E. & Yeh, J. Mullerianosis: four developmental
(embryonic) mullerian diseases. Reprod. Sci. 20,
1030–1037 (2013).
Hufnagel, D., Li, F., Cosar, E., Krikun, G. & Taylor, H. S. The role of stem cells in the etiology and pathophysiology of endometriosis. Semin. Reprod.
Med. 33, 333–340 (2015).
Jerman, L. F. & Hey- Cunningham, A. J. The role of the
lymphatic system in endometriosis: a comprehensive
review of the literature. Biol. Reprod. 92, 64 (2015).
I. E. Sasson and H. S. Taylor, “Stem cells and the pathogenesis of endometriosis,” Annals of the New York Academy of Sciences, vol. 1127, pp. 106–115, 2008
Miranda, A., & Sousa, N. (2018). Maternal hormonal milieu influence on fetal brain development. Brain and behavior, 8(2), e00920. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5822586/
